بازخوانی هندسه در معماری ایران

توضیح

هندسه نقش اساسی در طراحی بناهای معماری ایرانی ایفا می‌کند. از دیدگاه عملکرد خارجی، استفاده از هندسه به عنوان یک هنر برای خلق شکل‌ها و تناسب‌ها، یگانه معمار هستی را به یاد می‌آورد. بنابراین هنر هندسه عنصری کلیدی در ایجاد ارتباط بین ساختمان و ایده‌های ذهن معمار است. معماران ایرانی همواره توانسته‌اند به کمک تعادل و تناسب برخاسته از وجود هندسه، فضایی موزون و زیبا و دلچسب خلق کنند و از این منظر میتوان گفت که هندسه جدا از علم، نوعی هنر نیز هست. برای معمار سنتی، الگوهای هندسی مانند صورت‌های کثرت در وحدت هستند. الگوهای تکرارشونده، نماد ایده لایتناهی و بی زمانی هستند. زیبایی و هماهنگی که در الگوهای هندسی مشاهده می‌شود، یک نظم هندسی بالاتر و عمیق‌تر، یعنی قوانین کیهانی را منعکس میکند.
کاربرد هندسه در معماری ایرانی را از بناهای به یاد ماندنی چون تخت جمشید می‌توان دریافت. تراز کردن صفحات، برپاداشتن ستون‌های بلند به نسبت (یک دوم قطر) به دانش هندسی بالایی نیاز دارند. در دوره ساسانی نیز پیشرفت علوم از جمله، هندسه را در شهرسازی می‌توان مشاهده کرد. شهرها بیشتر مستطیل شکل و شبکه‌بندی شده‌اند. در برخی از شهرها، سیستم دوایر متحدالمرکز در نظر گرفته شده بوده است. دانش هندسی ساسانیان نیز بیشتر در خدمت معماری بوده است. معماران بناهای ادوار گذشته ایران آثار ارزشمند و ماندگاری را به جای گذاشته‌اند که همواره ملهم از به کارگیری هندسه و شیوه‌های ترسیم غنی و دقیق بوده تا حدی که آگاهی از قواعد ریاضی و ترسیم و به کار گرفتن انواع خاص آن وظیفه هر معماری بوده و وجه تمایز معماران و رقابت آنان با یکدیگر نیز بر همین محور استوار بوده است. از این رو شناخت هندسه ایرانی و طراحی بناهای کارآمد با توجه به آن در جوامع امروزی بسیار حائز اهمیت است.